وبسایت رسمی مرکز اهدای عضو

کشور اسپانیا برای چندمین سال پیاپی در زمینه اهدای عضو و پیوند اعضا در جهان پیشرو و راهنما بوده و همچنان با بالاترین آمار نسبت به سایر کشورهای جهان در صدر فهرست سالانه قرار دارد.

نرخ اهدای عضو دراسپانیا در سال 2020 حدود  49 مورد به ‌ازای هر یک میلیون جمعیت بوده و با 5500 پیوند رکورددار است. این کشور به صورت جدی و مدون در امر آموزش، راهبری، راه‌اندازی و پشتیبانی مراکز دانشگاهی مرتبط با اهداف تعریف‌شده، از سال 1991 با راه‌اندازی سازمانی متعهد تحت عنوان TPM فعالیت می‌کند و تا کنون حدود 101 کشور جهان و 17 هزار نفر را تحت پوشش خدمات برنامه یکپارچه آموزشی قرار داده است.

( TPM=Transplant Procurement Manegment)

محدوده فعالیت این سازمان در تمام قاره‌ها بوده و با ماموریت آموزشی و طراحی و توسعه شبکه‌های اهدای عضو در همه کشورها فعال است و خدمات و آموزش‌های آن شامل همه نهادهای خصوصی، دولتی و بین‌المللی مرتبط با اهدا و پیوند عضو است.

از جمله اهداف این سازمان می‌توان «افزایش تعداد ارگان‌های اهدایی در جهان»، «بهبود کیفیت زندگی در جامعه»، «طراحی، توسعه و تقویت شبکه‌ها و برنامه‌ریزی راهبردی در زمینه اهدا و پیوند عضو و بافت سلولی»، «شفافیت و همبستگی با گروه‌ها و کشورها به‌ویژه محروم‌ترین‌ها» و «مقابله جدی با قاچاق اعضا انسان» را نام برد.

سازمان(Donation and Transplantation Institute) DTI  که در سال 2008 تاسیس شده است، از سال 2010 در TPM ادغام شد و به این ترتیب، مرجعی جهانی به منظور افزایش کمیت، کیفیت و اثربخشی جهت آموزش‌های حرفه‌ای و تخصصی در زمینه اهدا و پیوند عضو تشکیل شد.

این سازمان برای توسعه متد موفق اسپانیایی، برنامه‌های آموزشی اهدای عضو را به‌صورت آنلاین، ترکیبی، عملی و در سطوح مختلف برای کل جهان ارائه می‌دهد.

• در ایران نیز دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی از سال 2012 در این برنامه آموزشی حضور داشته و 3340 عضو دارد. این برنامه شامل دوره‌های متوسط پیشرفته TPM در سطح 1 و 2 و کارگاه‌های TPM است.

اهداف و ماموریت‌ها

از جمله وظایف و ماموریت‌های این موسسه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشاوره در امور مختلف اهدای عضو (با هدف ارائه یک رویکرد جامع برای درک، تجزیه و تحلیل چالش‌های اصلی) جهت پیشبرد کیفیت و کمیت اهدای عضو در سراسر جهان با برنامه‌ای پویا و اشتراکی (تمرکز روی مشارکت).

• جمع‌آوری دیتا و تجزیه و تحلیل وضعیت موجود در چهار سطح:

1. سازمان ملی
2. سازمان منطقه‌ای
3. مدیران بیمارستان
4. واحدهای مراقبت اولیه  

• به حداکثر رساندن تشخیص موارد اهداکننده (شناسایی و گزارش اولیه- نقص در گزارش یکی از علل مهم کمبود ارگان است) با ارائه سیستمDAS   (Deceased Alert System)

• آگاهی بخشی به متخصصان و مجریان سلامت در زمینه آشنایی با اصول و اهداف اهدای عضو به منظور پرورش و رشد نگرش مثبت نسبت به اهدای عضو و ایجاد انگیزه، (برنامه آموزشی در سطح ابتدایی و مبتدی EOD((Essential in organ donation برای  مراکز ارائه می‌شود)

• ممیزی بیمارستان _ارزیابی بهبود سازمان‌دهی

• برنامه ترکیبی شامل مطالعه-تشخیص و آموزش حرفه‌ای با ارائه برنامه تجزیه و تحلیل توسعه اهدای عضو در بیمارستان‌ها و آموزش حرفه‌ای با توجه به نیازهای آموزشی هر منطقه ODDS – Organ Donation Diagnose study

سازمان ملی پیوند اسپانیا  National Organization of که در سال 1989 تاسیس شده، یک آژانس خدماتی غیرانتفاعی متعهد است که برای کل سیستم سلامت ملی فعالیت می‌کند.

بر اساس قانون پیوند در اسپانیا، همه مردم، اهداکننده و رضایت دهنده به اهدا در نظر گرفته می‌شوند (سیستم OPT-OUT) به شرطی که طی یک انصراف رسمی و قانونی نظر منفی خود را اعلام و ثبت نکرده باشند. با این‌حال در عمل، رضایت خانواده محترم شمرده می‌شود و امضاء خانواده نیز برای شروع پروسه اهدا الزامی است.

کارت اهدای عضو در اسپانیا، سندی مبنی بر رضایت و گواهی فردی به اهدای عضو بعد از مرگ مغزی احتمالی به شمار می‌رود، بااین‌حال این کارت ارزش قانونی ندارد و لازم است فرد در زمان حیات مراتب رضایت خود را به خانواده اطلاع دهد تا اخذ رضایت از خانواده برای اهدای عضو تسهیل شود.

هرچند سازمان‌های مختلف، کارت‌های متفاوت اهدا ارائه می‌دهند ولی همه آن‌ها دارای ارزش یکسانی بوده و فقط بیانگر تمایل و رضایت دارنده کارت به اهدای عضو هستند.

اطلاعات فردی ثبت شده جهت ثبت‌نام اهدا در هر سایتی طبق قانون 5 از 1999/15 حفاظت اطلاعات شخصی به سازمان ملی پیوند منتقل می‌شود و صرفا برای اهداف اداری و آماری مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

در اسپانیا در صورت عدم تمایل به اهدای عضو، حتی پس از دریافت کارت اهدا، می‌توان با پاره کردن کارت و اطلاع دادن مخالفت به خانواده انصراف خود را عملی کرد و هیچ نیازی به ثبت در جایی یا لغو اشتراک نیست. در واقع اطلاعات به‌عنوان اهداکننده ثبت و ذخیره نمی‌شود و صرفا کاربرد اداری و آماری دارد.

اهدای عضو یک فرآیند کاملا انسان دوستانه است و تحت عنوان قانون نوع‌دوستی تصویب‌شده است. در این فرایند، هیچ مزایای مالی یا کمک و تسهیلات دیگری مطرح نیست و در عمل هدیه تلقی شده و جنبه انسانی دارد.

با توجه به نرخ بسیار بالای اهدا در اسپانیا که در سال 2020-2019 رتبه یک جهانی را با 48/9 PMP به خود اختصاص داده است، هنوز 10% از افراد لیست انتظار عضو سالیانه به دلیل کمبود عضو فوت می‌کنند. در واقع نیاز به عضو پیوندی به صورت روزانه رو به افزایش است.

با توجه به افزایش نیاز جهانی عضو در برابر اهدای عضو و پیشی گرفتن تقاضا به عرضه، لزوم اهدای عضو و فرهنگ‌سازی و تسهیل امور بسیار محسوس‌تر از همیشه است. امر فوق با آموزش همگانی، آموزش مداوم و به‌روزرسانی تیم‌های مرتبط و تخصصی در سراسر جهان قابل اجرا و بهبود است.

در اسپانیا از هر 3 نفر یک نفر با یک NGO همکاری می‌کند و کشوری است که شهروندانش به همبستگی شهرت دارند. این کشور کماکان چند سالی است که با فاصله، رکورددار بیشترین اهدای عضو در جهان است.

طبق گزارش ONT در سال 2018، رهبری اسپانیا در اهدای عضو و در جهان، فقط در 5 سال گذشته، آمار اهدا را به میزان 37% افزایش داده است.

• تهیه و تنظیم:

دکتر شاگین شهریاری

پژوهشگر مرکز تحقیقات پیوند ریه پژوهشکده سل و بیماری‌های ریوی دکتر مسیح دانشوری، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران

منابع و مراجع:

 HRSA.gov

Organdonor.gov

Who.int/transplantation

Statistica.com

Irodat.org

Ont.es

Lamoncola.gob.es

Thisistherealspain.com

Mscbs.gob.es

Tts.org

Tmp-dti.c