وبسایت رسمی مرکز اهدای عضو

- تعریف پیوند قرنیه:

پیوند قرنیه عملی است که طی آن تمام یا قسمتی از قرنیه گیرنده با قرنیه دهنده جایگزین می‌شود.

- تاریخچه عمل پیوند قرنیه

اولین پیوند قرنیه انسانی موفق در 7 دسامبر1905 توسطEdward Zrim  انجام شد.

در ایران اولین بار پیوند قرنیه در سال 1314 (1935میلادی) در بیمارستان فارابی تهران توسط مرحوم آقای پرفسور شمس صورت گرفت و مدتی هم توسط آقای دکتر پیروز دنبال شد. سپس حدود سال‌های 1346-1356 این عمل به صورت مدرن آن توسط آقای دکتر خدادوست در شیراز صورت می‌گرفت. با رفتن ایشان از ایران این کار متوقف شد تا این‌که در سال 1361مجددا عمل پیوند قرنیه توسط آقای دکتر سجادی در تهران شروع شد و هم‌اکنون با حضور دانش آموختگان جدید این عمل در اکثر مراکز دانشگاهی و خصوصی انجام می‌شود به طوری که از سال 1365 به‌طور رسمی اعزام بیماران نیازمند به پیوند قرنیه به خارج از کشور متوقف شده است.

- انواع پیوند قرنیه:

پیوند کامل :(Penetrating Keratoplasty) پیوند قرنیه به‌صورت تمام ضخامت را پیوند نفوذی و کامل می‌نامند، زیرا تمام ضخامت قرنیه گیرنده با تمام لایه‌های قرنیه دهنده جایگزین‌ می‌شود .

پیوند قرنیه لایه‌ای( Lamellar Keratoplasty): پیوندی که طی آن یک یا چند لایه از قرنیه گیرنده با قرنیه دهنده جایگزین می‌شود.

- هدف از انجام عمل پیوند قرنیه

1. افزایش حدت بینایی (Optical
2. حفظ یک‌پارچگی چشم (Tectonic)
3. هدف درمانی
4. بهبود ظاهر ناخوشایند قرنیه

- تعریف پیوند موفق

پیوندی موفق تلقی می‌شود که پس از عمل شفاف بوده و اجازه دهد تصویری واضح بر روی شبکیه تشکیل شود که لازمه این امر کم بودن آستیگماتیسم و عیب انکساری است در حدی که با عینک قابل اصلاح و تحمل‌پذیر باشد.

در مورد پیوند قرنیه در فردی با ریسک پایین (عدم وجود عوامل خطر مثل پیوندهای ناموفق قبلی، وجود عروق خونی روی قرنیه و...) و انجام یک عمل بدون عارضه، احتمال موفقیت و شفاف بودن قرنیه طی 5 سال از عمل و با کمک قطره‌های موضعی استروییدی، بیش از 95 درصد گزارش شده است.

- شرایط اهداکننده قرنیه

لازم به ذکر است که بافت قرنیه جهت انجام عمل پیوند قرنیه از فرد متوفی برداشته می‌شود و هیچ‌گاه از فرد زنده تهیه نمی‌شود.

معمولا تا 24 ساعت پس از فوت قرنیه قابل برداشت می‌باشد، پس از احراز هویت و کسب رضایت از بستگان و یا رضایت فرد قبل از فوت، فرد دهنده باید عاری از هر گونه بیماری عفونی، بیماری داخلی مزمن و یا بیماری‌های چشمی باشد.

وجود هر کدام از موارد ذیل باعث حذف بافت دهنده می‌شود:

1. بیماری‌های عفونی شامل سپتی سمی (عفونت منتشر خونی)، مننژیت، هاری، هپاتیت و ایدز.
2. سرطان‌های خون (لوسمی، لنفوم) و سرطان‌های داخل چشمی (ملانوم، رتینوبلاستوم)
3. بیماری ناتوان کنترل طول کشیده، سوختگی‌های وسیع که خطر سپتی سمی دارند و کمای طولانی مدت قبل از مرگ.
4. بیماری‌های سیستم اعصاب مرکزی با علت ناشناخته مثل Creutz feldt Jakob Disease.
5. سابقه مصرف مواد مخدر تزریقی.
6. مرگ با علت نامشخص.

قابل ذکر است که پس از برداشت بافت هیچ‌گونه تغییری در ظاهر صورت دهنده ایجاد نخواهد شد. این کار با احترام کامل صورت می‌گیرد. پس از برداشتن بافت اهدا شده، پروتز چشمی گذاشته می‌شود و چشم‌ها بسته می‌شوند و از نظر ظاهری به هیچ عنوان قابل تشخیص نخواهد بود.

قرنیه 7 تا 10 روز برای پیوند قابل نگهداری می‌باشد.

- نحوه قرار گرفتن در لیست پیوند  قرنیه

بیماران نیازمند به مراکز چشم‌پزشکی مراجعه نموده و در صورت نیاز به پیوند قرنیه، برگه‌های پذیرش بانک چشم توسط جراح قرنیه تکمیل گردیده و به بانک چشم جمهوری اسلامی ایران جهت پذیرش بیمار و قرار دادن در لیست پیوند ارسال می‌گردد.

هر روز با درنظر گرفتن شرایط کیفی و کمی قرنیه‌های اهدایی و نوع بیماری قرنیه گیرندگان موجود در لیست انتظار، بخش ارسال، قرنیه مناسب را برای گیرنده مورد نظر جهت پیوند تحت دمای 4تا8 درجه سانتیگراد داخل جعبه‌های ویژه ارسال می‌کند.

- شرایط گیرنده

عمل پیوند قرنیه را می‌توان به کاشتن (غرس) نهال به جای یک درخت پژمرده تشبیه کرد. هر چند نهال پژمرده با نهال سالم تعویض می‌شود ولی شرایط رشد نهال جدید هم باید وجود داشته باشد که فراهم نبودن این شرایط موجب پژمردگی مجدد نهال خواهد شد.

شرایط مناسب فرد گیرنده پیوند جهت بهبود دید (optical) را می‌توان به شرح ذیل بیان نمود:

1. سالم بودن عصب بینایی و شبکیه، سلامت کامل پلک‌ها ، طبیعی بودن جریان اشک
2. علل عدم موفقیت پیوند قرنیه:
3. فشار بالای چشم
4. التهاب داخل چشم (یووییت)
5. التهابات سطح چشم
6. آمبلیوپی
7. عدم همکاری بیمار جهت معاینات پس از عمل و استفاده درست از داروها
8. سن بیمار

انجام پیوند در موارد ذیل منع مطلق دارد:

1. عدم درک نور
2. عدم رضایت بیمار
3. بیماری‌های مادرزادی یک طرفه در اطفال توام با اختلالات خارج چشمی و یا داخل چشمی
4. داشتن دید مناسب با عینک
5. خشکی شدید چشم و اختلالات پلک و سطح چشم که قابل اصلاح نباشند.

در موارد ذیل انجام عمل پیوند قرنیه منع نسبی دارد:

1. سابقه عدم موفقیت پیوند قبلی
2. سابقه تبخال چشمی
3. بیماری‌های شدید آلرژیک مانند ورم ملتحمه بهاره
4. عدم همکاری بیمار در مراجعات پس از عمل (عقب افتادگی ذهنی، بعد مسافت)
5. سنین بالا در افرادی که یک چشم سالم دارند

- آیا قبل از پیوند قرنیه لازم است از نظر تطابق گروه خونی و غیره بین گیرنده و دهنده قرنیه بررسی انجام گردد؟

بر خلاف سایر اعضاء بدن، در پیوند قرنیه نیازی به بررسی گروه خونی ویا بررسی سازگاری بافتی بین فرد دهنده و گیرنده وجود ندارد.

- آیا قرنیه قابل خرید و فروش است؟

خیر. خرید و فروش قرنیه کاملاً غیرقانونی است و انجام نمی‌شود. قرنیه تنها از طریق بانک چشم و از قرنیه افراد اهداکننده که فوت شده‌اند تهیه می‌گردد.

- آیا اهدا قرنیه، در ظاهر متوفی اثر خواهد گذاشت؟

خیر. دقت فروانی به عمل می‌آید تا ظاهر فرد دهنده تغییری نکند و این کار با احترام کامل صورت می‌گیرد. پس از برداشتن بافت اهدا شده، پروتز چشمی گذاشته می‌شود و چشم‌ها بسته می‌شوند و از نظر ظاهری به هیچ عنوان قابل تشخیص نخواهد بود.

- چه زمانی می‌توان قرنیه فرد متوفی را جدا کرد؟

هر چه سریعتر این کار انجام شود بهتر خواهد بود ولی حداکثر باید طی 24 ساعت پس از فوت، قرنیه جدا شود تا سلول‌های قرنیه، سلامتی و عملکرد خود را از دست ندهند.

- انجام برداشت قرنیه چه مدت زمان می‌برد؟

برداشت قرنیه در کمتر از 10 دقیقه انجام می‌شود.