مغز انسان یکی از پیچیده‌ترین خلقت‌های الهی است که همانند یک فرمانده با تجربه و آگاه به تمام مسائل پیرامونش، با دریافت کنش‌های محیط بیرون و درون، دستور فراکنش‌‌هایی مناسب با آن را صادر می‌کند.
مرگ مغزی چیست؟
مرگ مغزی وضعیتی از مرگ است که خون‌رسانی به مغز متوقف شده و اکسیژن‌رسانی به آن انجام نمی‌گیرد و همه‌ی اعمال و حواس فرد مختل می‌شود، در واقع مغز تمام کارکرد خود را از دست می‌دهد و دچار تخریب غیرقابل‌برگشت می‌گردد.
به دلیل تخریب کامل سلول‌ها در شرایط مرگ مغزی امکان بازگشت عملکرد سلول‌ها و بازگشت فرد به زندگی، به‌هیچ‌عنوان وجود ندارد؛ که این تفاوت اصلی مرگ مغزی با کما، زندگی نباتی و سایر حالت‌ها است.
امروزه با ارتقا علم به کمک داروها و دستگاه‌های پیشرفته‌ی تنفس مصنوعی می‌توان پس از وقوع مرگ مغزی، فعالیت قلب را تا مدتی کوتاه حفظ کرد تا به اعضای دیگر بدن اکسیژن‌رسانی کند. پس از سرآمدن این مدت کوتاه، قلب دیگر حتی با کمک داروها و دستگاه‌های مصنوعی هم قادر به ادامه‌ی فعالیت نیست و این تپش‌های خودبه‌خودی و مصنوعی قلب نیز از کار خواهد افتاد.
علل شایع مرگ مغزی کدامند؟
مرگ مغزی نوعی آسیب بدون‌‌بازگشت سلولی است که به دنبال عوامل متعددی ممکن است رخ دهد؛ مانند:
ضربه شدید به سر، تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع، ضربه حین نزاع، غرق‌شدگی، مسمومیت‌ها، حوادث عروقی مغز، سکته مغزی خونریزی دهنده، لخته عروقی مغز، پارگی آنوریسم، تومورهای مغزی، عفونت‌های مغزی، خونریزی‌های داخلی مغز، ایست قلبی _ تنفسی و غیره یا تمامی وقایعی که اکسیژن‌رسانی و گردش خون در مغز را متوقف کند، منجر به تخریب همه‌ی سلول‌های مغز و ساقه مغز به‌طور کامل می‌شود.
مرگ مغزی چگونه رخ می‌دهد؟
هرگونه آسیب شدید به مغز می‌تواند باعث تورم مغز شود. در این شرایط چون مغز درون یک فضای بسته (استخوان جمجمه) است و جایی برای افزایش حجم ندارد، به‌اجبار به بخش‌های پایین‌تر (ساقه‌ی مغز) فشار می‌آورد که مسیر رگ‌های خونی را بسته و خون‌رسانی (تامین غذا و اکسیژن) به مغز را متوقف می‌کند. اگر به مدت 6 تا 8 دقیقه اکسیژن به مغز نرسد بافت مغز و ساقه‌ی مغز (که کنترل تنفس و ضربان قلب را بر عهده دارد) دچار تخریب غیرقابل‌برگشت شده و مرگ مغزی رخ می‌دهد. فرد مرگ مغزی هیچ‌گونه حس و احساسی ندارد (نه می‌بیند، نه می‌شنود و نه درد می‌کشد) و امکان بهبودی و بازگشت مرگ مغزی به‌هیچ‌عنوان وجود ندارد.
چرا در مرگ مغزی، بیمار تا مدتی دارای ضربان قلب و تنفس می‌باشد؟
قلب تا زمانی که دارای اکسیژن‌رسانی باشد، به ضربان خود ادامه می‌دهد. در بیمار مرگ مغزی، دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) اکسیژن لازم را برای ضربان قلب فراهم خواهد کرد و پس از جدا کردن دستگاه از بیمار قلب هم از کار خواهد افتاد.
تفاوت مرگ مغزی با وضعیت‌های مشابه:
کما:
یک نوع اختلال در کارکرد مغز است که شخص دچار کاهش شدید سطح هوشیاری می‌شود و به هیچ تحریکی پاسخ نمی‌دهد. در بیمار کمایی احتمال بهبودی وجود دارد و ممکن است پس از روزها، ماه‌ها یا حتی سالها بیهوشی، برخی عملکردهای مغز بازگردد.
زندگی نباتی:
در این وضعیت که تقریباً همیشه به دنبال کما رخ می‌دهد فقط اختلال عملکرد یا تخریب قشر مغز ایجاد می‌شود، در این مورد با بیماری روبرو هستیم که تنفس خودبه‌خود دارد، چشمان شخص باز است و بیدار به نظر می‌رسد و حرکاتی غیرارادی هم انجام می‌دهد اما هیچ عملکرد ذهنی و شناختی ندارد و با محیط اطراف خود هیچ ارتباطی برقرار نمی‌کند، در واقع دارای هیچ‌گونه حرکت و ادراکی نمی‌باشد. بیمار نیاز به دستگاه تنفس مصنوعی ندارد و ممکن است سالها در این حالت باقی بماند و سپس به حیات مجدد باز گردد.
انسان قفل‌شده:
اگر در یک بیمار، فقط خون‌رسانی ساقه‌ی مغز مختل شود و قشر مغز سالم بماند با بیماری روبرو هستیم که فاقد هرگونه حرکت است (به‌جز تعدادی از حرکات چشم که الیاف آن از خارج از ساقه‌ی مغز به‌طرف قشر مغز حرکت می‌کند) و دارای تنفس نیز نمی‌باشد ولی قدرت ادراک کامل دارد. به این عارضه سندرم قفل‌شدگی اطلاق می‌شود. بیمار فاقد هرگونه حرکتی می‌باشد، تنفس ندارد ولی تمامی اتفاقات پیرامون خود را درک می‌کند و با حرکات چشم، می‌تواند به سوالات، پاسخ بلی یا خیر بدهد. این بیماران به علت عدم توانایی در تنفس باید دارای دستگاه تنفس مصنوعی باشند و شاید سالها به این حالت باقی بمانند.
آیا از ظاهر فرد می‌توان فهمید که او دچار مرگ مغزی شده است؟
خیر، فردی که دچار مرگ مغزی شده، مانند کسی است که در خوابی عمیقی فرو رفته است. ریه‌هایش به کمک دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) از هوا پر می‌شوند، قلبش به سبب اکسیژن‌رسانی دارای ضربان است و حتی پوست او گرم و به رنگ صورتی می‌باشد.
آیا فرد به دنبال مرگ مغزی درد را احساس می‌کند؟
خیر. پس از وقوع مرگ مغزی، در انسان هیچ‌گونه احساس درد و اندوهی وجود نخواهد داشت.
آیا مواردی از مرگ مغزی بوده است که بهبود یافته باشند؟
خیر، امکان بهبودی و بازگشت بیمار مرگ مغزی به‌هیچ‌عنوان وجود ندارد. مواردی که شنیده‌اید فرد دچار مرگ مغزی شده و سپس بهبود یافته است، در واقع مرگ مغزی نبوده است. این بیماران در کمای عمیق بوده ولی نزدیکان آن‌ها و یا حتی گاهی برخی از پزشکان و پرستارانی که درباره تفاوت مرگ مغزی و کما اطلاعات کافی ندارند چنین برداشت نادرستی کرده‌اند.
