وبسایت رسمی مرکز اهدای عضو

یک تیم جراحی متشکل از 140 نفر پزشک، جراح، پرستار و متخصصین مرتبط با مراقبت‌های بهداشتی از دانشگاه نیویورک (NYU) Langone Health، در ماه می 2023، اولین پیوند کامل چشم و پیوند قسمتی از صورت در جهان را طی یک جراحی پیوند 21 ساعته بر روی یک مرد 46 ساله انجام دادند. در طی این عمل جراحی، کل چشم چپ و بخشی از صورت متعلق به یک اهداکننده به بیمار پیوند زده شد. طبق گفته‌های پروفسور ادوارد رودریگز، جراح ترمیمی و پلاستیک و رئیس بخش جراحی پلاستیک و مدیر برنامه پیوند صورت در NYU Langone تا کنون در این بیمار پیوندی هیچ نشانه‌ای از رد پیوند حاد که معمولاً در ماه‌های اولیه پس از عمل پیوند رخ می‌دهد مشاهده نشده است.

گیرنده پیوند، آرون جیمز، در یک حادثه شغلی با جریان الکتریکی ولتاژ بالا بازوی چپ از بالای آرنج، کل بینی و لب‌ها، دندان‌های جلو، ناحیه گونه چپ و چانه تا استخوان و چشم چپ خود را از دست داد. درمان بیمار پس از وقوع حادثه در یک مرکز پزشکی آغاز شد. پروفسور رودریگز و تیمش، با امید به بازسازی و پیوند چشم مصدوم، قبل از تخلیه کامل چشم چپ به جراحان توصیه کردند که در حد مقدور عصب بینایی نزدیک به کره چشم بریده شود تا طول عصب باقیمانده چشم چپ به حداکثر برسد.

بیمار به علت از بین رفتن بافت قسمتی از صورت مسلماً به پیوند صورت احتیاج داشت و طبعاً داروهای سرکوب گر ایمنی در لیست داروهای ضروری وی قرار می‌گرفت. این قضیه شانس موفقیت پیوند چشم را زیاد می‌کرد و میزان ریسک را کاهش می‌داد.

در این بیمار حادثه‌دیده، بافت‌های پیوندی قسمتی از صورت را تشکیل می‌دادند که شامل قسمت‌های زیر است:

 بینی، پلک‌های بالا و پایین چپ، ابرو چپ، لب‌های بالا و پایین و قسمت‌های زیرین جمجمه، گونه، استخوان چانه، کلیه بافت‌های زیر چشم راست یعنی ماهیچه‌های زیری چشم، عروق خونی و اعصاب، کل چشم و حفره حدقه چپ (استخوان‌های و تمام بافت‌های اطراف چشم) و عصب بینایی.

تیم پیوند پروفسور رودریگز با همکاری تیم مرکز سلول درمانی NYU Langone، تصمیم گرفتند چشم اهدایی را با سلول‌های بنیادی بالغ مشتق شده از مغز استخوان اهداکننده بافت پیوندی ترکیب کند. این سلول‌های بنیادی بالغ پیوند شده می‌توانند به‌عنوان یک درمان جایگزین و ترمیم‌کننده طبیعی عمل کنند یعنی با تقسیم شدن مکرر و ایجاد سلول‌های جدید و سالم جایگزین عناصر آسیب‌دیده یا ناکارآمد پیوند شده شوند.

این اولین تلاش در دنیا برای تزریق سلول‌های بنیادی بالغ به عصب بینایی انسان در طول پیوند برای افزایش بازسازی عصب است. سلول‌های بنیادی CD34 مثبت پتانسیل جایگزینی سلول‌های آسیب‌دیده و خواص محافظت‌کننده دارند.

 مغز استخوان از مهره‌های اهداکننده صورت برداشت شد و قبل از عمل برای جداسازی سلول‌های بنیادی مثبت CD34 پردازش گردید. سپس طی جراحی پیوند در محل اتصال عصب بینایی به گیرنده چشم تزریق شد.

 این روش بی‌خطر و بالقوه مؤثر ارزیابی‌شده اما برای تعیین اینکه آیا نقشی در افزایش شانس بهبود و بازگشت بینایی دارد یا خیر و اینکه آیا می‌توان در آینده اقدام دیگری برای بهینه‌سازی این روش انجام داد، زمان بیشتری لازم است.

شبکیه چشم پیوند شده خون‌رسانی خوبی دارد و فشار داخل چشمی مناسب است لذا به نظر عملکرد خوبی دارد و برای محافظت بیشتر توسط پلک بسته نگه‌داشته می‌شود. تیم مراقبت از چشم پیوند شده توسط یک متخصص شبکیه در بخش چشم پزشکی در NYU Langone رهبری می‌شود.

 پزشکان هنوز نمی‌دانند که آیا بینایی چشم پیوندی در نهایت بازیابی خواهد شد یا خیر، بااین‌حال چشم‌ چپ پیوند شده در حال حاضر علائم قابل‌توجهی از سلامت مانند جریان مستقیم خون به شبکیه را نشان می‌دهد و همچنین تست های بررسی عملکرد نشان داده است که شبکیه در مدت آزمایش تحریک نور را دریافت می‌کند.

محققین می گویند حدود 6 ماه از پیوند گذشته است و پیشرفتی استثنایی کسب‌شده است. به‌ویژه این که قرنیه زنده‌ای داریم که با شبکیه چشم همراه است و 6 ماه پس از عمل جریان خونی عالی را نشان می‌دهد. این دستاورد بسیار فراتر از انتظارات اولیه و تخمین بر زنده ماندن چشم در حدود 90 روز بوده است.

چشم چپ پیوند شده در حال حاضر هیچ بینایی ندارد هرچند بر اساس آزمایش‌های بالینی مختلف که یافته‌ها را اندازه‌گیری می‌کنند، چشم پیوندی از جنبه‌های دیگر نشانه‌های سلامت قابل‌توجهی از خود نشان داده است.

این پیوند، اولین قدم پیش‌بینی‌شده برای موفقیت در جایگزینی کره چشم بود. هرچند چیزهای زیادی ممکن است بعد از آن اتفاق بیفتد، این پیوند اولین بار در جهان انجام‌شده است و پزشکان همواره در حال یادگیری هستند.

اولین پیوند صورت و چشم در جهان فارغ از موفقیت‌آمیز بودن یا نبودن چشم، همچنان یک دستاورد قابل‌توجه از نظر زیبایی و ترمیم خواهد بود.

 

به امید خبرهای امیدبخش دیگر برای نیازمندان به اعضای حیات‌بخش و بیماران آسیب‌دیده برای بهبود کیفیت زندگی

 

 

تهیه و تنظیم: دکتر شاگین شهریاری

پژوهشگر واحد فراهم آوری اعضا و نسوج پیوند دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، مستقر در بیمارستان دکتر مسیح دانشوری