وبسایت رسمی مرکز اهدای عضو

هوش مصنوعی در راستای نجات جان انسان‌ها: ظرفیت‌های نوین در فرآیند فراهم آوری اعضای پیوندی

در عصر حاضر، هوش مصنوعی  به‌عنوان یکی از فناوری‌های تحول‌آفرین، نقش بی‌بدیلی در بهبود فرآیندهای پیچیده در علوم مختلف ایفا می‌کند. حوزه پزشکی نیز با بهره‌گیری از ظرفیت‌های این فناوری، دستخوش تحولی بنیادین شده است. یکی از کاربردهای پراهمیت هوش مصنوعی در پزشکی، در حوزه پیوند اعضاست؛ جایی که فرآیندی چندمرحله‌ای، حساس و نجات‌بخش از شناسایی و مراقبت بیماران دچار مرگ مغزی تا رضایت خانواده و اجرای موفق پیوند عضو، نیازمند دقت، تصمیم‌گیری به‌موقع و هماهنگی کامل میان بخش‌های مختلف است.

در این میان، هوش مصنوعی می‌تواند به‌عنوان ابزار مکمل توانمند در کنار تیم‌های درمانی و هماهنگ‌کنندگان پیوند عضو، کارآمدی سیستم را ارتقاء دهد و به کاهش اتلاف زمان و بهبود نتایج درمانی کمک کند.

در گام نخست، شناسایی سریع و دقیق بیماران مشکوک به مرگ مغزی، از مهم‌ترین ارکان فراهم آوری اعضای پیوندی است. الگوریتم‌های پیشرفته یادگیری ماشین و تحلیل داده‌های بالینی و تصویربرداری پزشکی می‌توانند نقش مکملی برای تیم‌های درمانی ایفا کرده و با کاهش احتمال خطای انسانی، روند شناسایی را تسریع بخشند.

مرحله بعدی، مراقبت دقیق از دهنده مرگ مغزی است؛ مراقبتی که کیفیت آن مستقیماً با بقای عملکرد اعضای حیاتی ارتباط دارد. در این مرحله نیز سیستم‌های هوش مصنوعی، با پایش لحظه‌ای پارامترهای حیاتی، داده‌های آزمایشگاهی و تصویربرداری، می‌توانند در کنار تیم مراقبت‌های ویژه، به تصمیم‌گیری دقیق و سریع کمک کنند و امکان اقدامات درمانی اصلاحی به‌موقع را فراهم آورند.

افزون بر این، هوش مصنوعی می‌تواند در تحلیل ابعاد روانی و اجتماعی فرآیند اهدای عضو نیز نقش‌آفرین باشد. تجربه‌های واحدهای فراهم آوری نشان داده که خانواده‌های جان‌آفرینان پس از تصمیم دشوار اهدای عضو، نیازمند حمایت‌های عمیق روانی هستند. در این زمینه، ابزارهای تحلیل احساسات، طراحی پرسش‌نامه‌های هوشمند نیازسنجی و الگوریتم‌های پیش‌بینی کننده می‌توانند به درک بهتر نیازهای فردی خانواده‌ها کمک کرده و در تدوین مداخلات روانی فرد محور، مشاوره‌های مؤثرتر و برنامه‌ریزی برای حمایت‌های طولانی‌مدت مؤثر باشند.

همچنین، با گسترش برنامه‌های اهدای عضو از موارد مرگ قلبی، استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند در پیش‌بینی زمان مرگ قلبی، برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای اقدامات برداشت عضو و هماهنگی سریع‌تر میان تیم‌های فراهم آوری و جراحی نقش تسهیلگر داشته باشد.

در همین راستا، در واحد فراهم آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، چندین پروژه تحقیقاتی و عملیاتی در زمینه به‌کارگیری هوش مصنوعی در حال اجراست. این پروژه‌ها باهدف تسهیل، تسریع و بهبود فرآیند اهدای عضو طراحی‌شده‌اند و نتایج اولیه آن‌ها به‌زودی منتشر خواهد شد.

ازجمله کاربردهای درحال‌توسعه، می‌توان به تحلیل احساسات خانواده‌های دهندگان، پیش‌بینی پرسش‌های احتمالی در جلسات مشاوره و بررسی علل عدم رضایت به اهدای عضو اشاره کرد. دریکی از مطالعات پایلوت اخیر، مشخص شد که احتمال تصمیم‌گیری خودسرانه برخی اعضای تیم درمان مبنی بر عدم گزارش بیماران مشکوک به مرگ مغزی (با این فرض که "قابل‌اهدا نیستند") با مداخله دستیار هوش مصنوعی به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کاهش‌یافته است.

در این مطالعه، سیستم آموزش‌دیده هوش مصنوعی، با تحلیل شرایط بالینی و پاسخگویی به سؤالات تخصصی کادر درمان، نقش حمایتی مؤثری در فرآیند تصمیم‌گیری داشت. به‌واسطه این کمک هوشمند، چندین مورد دهنده بالقوه، ازجمله بیماران مبتلابه لوپوس و تومورهای مغزی که درگذشته ممکن بود از چرخه اطلاع‌رسانی حذف شوند، به‌موقع شناسایی و گزارش شدند.

بدیهی است که تلفیق توانمندی‌های انسانی با ظرفیت‌های فناورانه در این حوزه، نویدبخش ارتقاء نظام اهدای عضو کشور در آینده‌ای نزدیک خواهد بود. هوش مصنوعی نه‌تنها در تسهیل فرایندهای پزشکی، بلکه در بهبود تعاملات انسانی و تصمیم‌گیری‌های حساس نقش‌آفرینی خواهد کرد.

 

سارا شعباتی هماهنگ‌کننده پیوند اعضا
میلاد فندرسکی جز هماهنگ‌کننده پیوند اعضا

با نظارت دکتر فریبا قربانی